KHÁC BIỆT GIỮA VACCIN PCV13 VÀ PPSV23 TRONG PHÒNG NGỪA BỆNH DO PHẾ CẦU KHUẨN

KHÁC BIỆT GIỮA VACCIN PCV13 VÀ PPSV23 TRONG PHÒNG NGỪA BỆNH DO PHẾ CẦU KHUẨN

ThS. Bs Nguyễn Bá Tùng

Phòng khám hô hấp Phổi Việt

 

Vaccine phế cầu giúp phòng ngừa bệnh do phế cầu khuẩn, nghĩa là bất kỳ bệnh nào do vi khuẩn Streptococcus pneumoniae gây ra. Hiện nay, trên thị trường Việt Nam đang có 2 vaccine phòng ngừa phế cầu phổ biến là PCV13 và PPSV23. Hai vaccine này có gì giống và khác biệt nhau, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu trong bài chia sẻ dưới đây nhé.

 

1) Tại sao phải phòng ngừa bệnh do phế cầu khuẩn?

Bệnh do phế cầu khuẩn có thể gây tử vong hoặc tàn phế, cụ thể:

·       Viêm phổi do phế cầu khuẩn gây ra tử vong cho 1 trong 20 người nhiễm bệnh

·       Nhiễm trùng máu do phế cầu khuẩn gây ra tử vong cho 1 trong 5 người nhiễm bệnh

·       Viêm màng não do phế cầu khuẩn gây ra tử vong cho 3 trong 10 người nhiễm bệnh

Bệnh nhân có bệnh lý mạn tính nằm trong nhóm đối tượng có nguy cơ cao có biến chứng từ các bệnh lý do phế cầu khuẩn gây ra

Hình ảnh mô tả vi khuẩn phế cầu (Nguồn: https://microbiologyinfo.com/biochemical-test-and-identification-of-streptococcus-pneumoniae)

Hình ảnh vi khuẩn phế cầu dưới kính hiển vi (Nguồn: Wikipedia)

2) Vaccine phòng ngừa phế cầu khuẩn PCV13 và PPSV23 là gì?

          PCV13 (pneumococcal conjugate vaccine - vaccine phế cầu liên hợp) giúp bảo vệ bạn chống lại 13 trong số khoảng 90 chủng vi khuẩn phế cầu có thể gây bệnh. 12 trong số 13 chủng vi khuẩn trên cũng có mặt trong vaccine phế cầu polysaccharide (PPSV23) (sẽ được giới thiệu ở dưới).

Vaccine phế cầu liên hợp được tạo ra bằng cách gắn kết phân tử thứ nhất (được gọi là polysaccharide) với một phân tử thứ hai (trong trường hợp này là ngoại độc tố của vi khuẩn bạch hầu) để tạo thành phân tử vaccine, do vậy nên mang tên "liên hợp". Hai phân tử này tác động tương hỗ với nhau, giúp tăng khả năng tạo thành sức đề kháng với phế cầu của cơ thể, sức đề kháng này mạnh hơn và lâu dài hơn sức đề kháng do vaccine PPSV23 tạo ra. Nếu một người trước đó đã được tiêm vaccine phế cầu liên hợp, phản ứng miễn dịch tạo ra sau khi tiêm vaccine PPSV23 sẽ mạnh hơn nhiều.

         

 

PPSV23 (pneumococcal polysaccharide vaccine - vaccine phế cầu polysaccharide) bảo vệ bạn chống lại 23 tuýp vi khuẩn phế cầu, nhiều hơn 11 tuýp phế cầu khuẩn khi so sánh với vaccine PCV13 đã đề cập ở trên. Vaccine phế cầu polysaccharide là vaccine có chứa các phân tử tinh chất được chiết xuất từ vi khuẩn (cụ thể là lớp vỏ bề mặt), được các nhà khoa học giảm bớt độc tính; quá trình này còn được gọi là bất hoạt. Sau khi tiêm vào cơ thể, các phân tử vaccine này sẽ kích hoạt hệ miễn dịch của cơ thể chúng ta, và cho chúng ta thời gian bảo vệ trong vòng 5 đến 10 năm. Bên cạnh đó, sau khi tiêm liều vaccine đầu tiên, chúng ta nên tiêm nhắc lại vì hiệu quả vaccine sẽ giảm dần theo thời gian. Thời gian ngắn nhất để tiêm nhắc lại tính từ liều vaccine đầu tiên là 5 năm, vì nếu tiêm sớm hơn có thể tạo ra một đáp ứng ngược của cơ thể làm yếu đi miễn dịch với phế cầu được tạo ra trước đó.

Ví dụ: Một người tiêm vaccine PPSV23 ngày 1/1/2024 thì trong thời gian từ ngày 2/1/2024 đến ngày 1/1/2029 không nên tiêm nhắc lại vaccine PPSV23 (vì sẽ làm giảm hiệu quả của vaccine). Thời điểm thích hợp để tiêm nhắc lại vaccine PPSV23 là từ ngày 2/1/2029 trở đi.

 

3) Đáp ứng miễn dịch và hiệu quả vaccine phòng ngừa phế cầu

          a) Hiệu quả của vaccine PCV13 ở người lớn

          Trên người lớn, một nghiên cứu tại Hà Lan cho thấy hiệu quả của PCV13:

·       PCV13 giúp phòng ngừa gần 50% các trường hợp viêm phổi do các chủng phế cầu có trong vaccine.

·       3/4 người được tiêm PCV13 chống lại được bệnh do phế cầu xâm lấn do các chủng phế cầu có trong vaccine.

          c) Hiệu quả của vaccine PPSV23

          Các nghiên cứu đã chỉ ra vaccine PPSV23 có hiệu quả từ 60 đến 70% trong chống   lại bệnh phế cầu xâm lấn do các chủng phế cầu có trong vaccine. Hiện nay, để tối       ưu hoá hiệu quả bảo vệ chống lại phế cầu, vaccine PPSV23 được khuyến cáo tiêm        sau vaccine PCV13 ít nhất là 2 tháng (trên người suy giảm miễn dịch), hoặc 1 năm        (trên người không suy giảm miễn dịch).

4) Ai cần tiêm vaccine và nên tiêm như thế nào?

Nhìn chung, đối với PCV13 và PPSV23, đối tượng cần tiêm là gần như nhau, cụ thể:

- Tất cả người lớn trên 65 tuổi

- Tất cả người lớn trên 19 tuổi có bệnh lý.

- Tất cả người lớn trên 19 tuổi đang dùng thuốc làm suy giảm hệ miễn dịch

- Tất cả người lớn trên 19 tuổi đang hút thuốc lá.

5) Những ai không nên tiêm vaccine

          PCV13: Bất kỳ ai đã từng có phản ứng dị ứng đe doạ tính mạng với một vaccine khác, một vaccin phế cầu (như Prevnar), hoặc bất kỳ vaccine nào có chứa ngoại độc tố bạch hầu (như DTaP), hoặc dị ứng nặng với bất kỳ thành phần nào có trong PCV13.

          PPSV23: Bất kỳ ai đã từng có phản ứng dị ứng đe doạ tính mạng với một liều vaccine hoặc dị ứng nặng với bất kỳ thành phần nào của vaccine.

6) Tính an toàn của các vaccine này

          Vaccine phế cầu tương đối an toàn. Chúng đã trải qua nhiều năm thử nghiệm, kiểm định và đánh giá trước khi được cấp phép tại Hoa Kỳ và Việt Nam, và vẫn được theo dõi sát về tính an toàn bởi các cơ quan chức năng.

          Nếu bạn đang có tình trạng bệnh mạn tính hoặc đang dùng thuốc kê toa, vaccine này vẫn an toàn cho bạn.

7) Những tác dụng phụ có thể gặp:

          PCV13: Sau khi tiêm vaccine này, bạn có thể thấy sưng đỏ, đau và phù nề tại vị trí tiêm. Sau khi tiêm bạn có thể cảm thấy sốt nhẹ, mệt mỏi, nhức đầu, lạnh người hoặc đau cơ. Phản ứng dị ứng đe doạ tính mạng do vaccine này rất hiếm.

          PPSV23: Khoảng một nửa người sau khi tiêm vaccine này có tác dụng phụ nhẹ, như sưng đỏ hoặc nhức nơi vị trí tiêm. Dưới 1% người tiêm bị sốt, nhức cơ hoặc các phản ứng khó chịu hơn ở chỗ tiêm. Nguy cơ vaccine gây ra phản ứng dị ứng nặng, hoặc tử vong, là cực kỳ thấp.

 

Tóm tắt:

1/ Vaccine PCV13 có khả năng sinh miễn dịch mạnh hơn và lâu dài hơn vaccine PPSV23.

2) Vaccine PPSV23 có nhiều hơn 11 type huyết thanh so với PCV13 nên sẽ bảo vệ được cơ thể bạn khỏi nhiều chủng phế cầu hơn.

3/ Nên phối hợp tiêm cả hai vaccin để hiệu quả bảo vệ tối ưu. Cụ thể:

·       Nếu người không suy giảm miễn dịch, nên tiêm PCV13 trước và tiêm PPSV sau đó 1 năm

·       Nếu người có tình trạng suy giảm miễn dịch (ghép tạng, chạy thận, sử dụng thuốc corticoid kéo dài...) , nên tiêm PCV13 trước và tiêm PPSV23 sau đó 2 tháng

·       PPSV23 cần được tiêm nhắc lại nhưng sớm nhất là 5 năm sau sau lần tiêm đầu tiên

 

Thông tin liên hệ:

Phòng khám chuyên khoa Hô hấp Phổi Việt

20 - 22 Ngô Quyền, Phường 5, Quận 10, Thành phố Hồ Chí Minh

SĐT liên hệ: 028 3957 5099 hoặc 090 3903884